‘Kıyameti koparan, 1991 daha sonrası Batı’nın geliştirdiği hukuksal yorumları birinci defa Rusya’nın kullanımı’

dunyadan

Global Mod
Global Mod
‘Kıyameti koparan, 1991 daha sonrası Batı’nın geliştirdiği hukuksal yorumları birinci defa Rusya’nın kullanımı’
Rusya Federasyonu‘nun ABD dayanağıyla BM onaylı Minsk Mutabakatlarını çöpe atarak 2014’ten bu yana denetimi haricinde olan Donbass’a saldırmaya hazırlanan Ukrayna’ya müdahalesi tartışılıyor. Bilhassa Soğuk Savaş’ın bittiği 1990’larda bu yana Yugoslavya başta olmak üzere dünyanın bir hayli bölgesinde BM onayı olmaksızın memleketler arası hukuka alışılmamış sayısız müdahale, işgal ve darbe gerçekleştirmiş olan ABD idaresi, BM hukuku çerçevesinde ‘egemenlik’ alanına çekilerek Moskova’nın müdahalesini ‘işgal’ olarak nitelendiriyor.


Moskova ise Ukrayna’da ABD idaresinin 2014 darbesinden bu yana desteklediği çok sağcı neonazi kümelerin tehdidi altındaki Rusça konuşan ve Rus asıllı nüfusa yönelik atak hazırlığına atıf yaparak ‘özel operasyona’ giriştiğini söylüyor, ‘denazifikasyon‘ ve ‘demilitarizasyon’ amaçları koyuyor. Moskova Minsk Anlaşmaları’nın ‘ölü ilan edildiği’ bir ortamda ABD’nin NATO’nun genişleme stratejisi çerçevesinde Rusya’yı kıskaca alma gayesinde Ukrayna’yı sıçrama tahtası kıldığını söylerken, ortak tarih, akrabalık ve kültür bağları bulunan bu ülkenin ‘tarafsızlaştırılmasına’ vurgu yapıyor.


Ukrayna krizine dair memleketler arası hukuk bağlamındaki tartışmaları Kamu Hukukçusu Dr. Mehmet Cemil Ozansü ile konuştuk.


‘1945 hukukunun genel prensiplerinin içini yorum yoluyla boşalttılar’


Dr. Mehmet Cemil Ozansü’ya bakılırsa, bugün yaşananlar bir hukuk tarihi perspektifiyle ele alınmaza, anlaşılması mümkün olmaz. Dünyada kurulan son formel tertibin İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda 1945’le yaratıldığını anımsatan Ozansü, 1991’den daha sonra ‘insani gerekçelerle’ çeşitli müdahalelerde hukukun genel prensiplerinin yorum yoluyla içinin boşaltıldığını söylemiş oldu. Ozansü’ye göre bunun başlangıcı Yugoslavya saldırısı:

“Bir hukuk tarihi perspektifiyle ele almamız gerekiyor. Öbür türlü bu durumun anlaşılabilmesi mümkün değil. Bugün en son kurduğumuz formel tertip 1945 nizamı. Bu hukuken değişmiş değil lakin 1991’den daha sonra çeşitli müdahalelerde hukukun genel prensiplerinin yorum yoluyla içinin boşaltıldığına şahittik. Bunun başlangıcı olarak Yugoslavya harbini zikredebiliriz. Burada insancıl müdahaleyi bir kavram olarak ortaya attılar. Miloseviç rejiminin ‘at nalı operasyonu’ dediler. Kosova’da bir soykırım ve insanlığa karşı hatalar işleyeceği, ötürüsıyla BM’nin kuvvet kullanma yasağının o istisnada geçerli olmak üzere ihlal edilebileceğini, insani müdahalenin daha doğrusu kuvvet kullanma yasağının haricinde kalmadığı yolunda argümanlaştırarak bu memleketler arası hukuk normunu dolanmak istediler. Başarılı da oldular, sonuçta Yugoslavya kendi varlığını kuvvetli halde ayakta tutabildi. daha sonra 2008’de gerçekleştirdiler. Çeşitli tanımalar dünyada yapıldı. Rusya bu biçimde da tanımadı, Çin de o denli.”

‘Önleyici taarruz konsepti oluşturdular, bu daha fazlaca askeri bir kavram’


Ozansü, Yugoslavya’da ‘soykırım ve insanlığa karşı kabahat işlenecek, acil müdahale etmeliyiz’ yorumlanmasıyla davranıldığını anımsatırken Bush doktrininin ise 11 Eylül 2001 hücumlarının akabinde ‘önleyici müdahale’ konseptini eklediğini vurguladı. Ozansü, bunun daha epeyce ‘askeri bir kavram’ olduğunu söylerken, bu yolla Afganistan ve Irak operasyonlarının yapıldığını belirtti:


“Rusya da bugün basılmış olan ayak izlerine bakarak yürüyor. Daha önce yapılmış olan insancıl müdahale ve 11 Eylül’den daha sonra önleyici yasal müdafaa konsepti oluştu. Bu konsept fazlaca daha askeri bir kavram. Yugoslavya harbinde daha 1945 sistemine referans verebilen bir içerikle hareket ettiler. Soykırım ve insanlığa karşı hata izlenecek, biz buna acil bir biçimde müdahale etmeliyiz diyerek müdahale ettiler. Bush doktrini daha sonrasında, 2001 ataklarından daha sonra Amerika’nın ortaya atmış olduğu yeni konsept fazlaca daha askeri münasebetlere dayanıyor. Oradan gelebilecek bir askeri akın kelam konusu olduğunda, oradaki ulusal egemenliği ya da oradaki devletlerarası hukukun gerektirdiği prensipleri ihlal eder halde etkin olarak önleyici biçimde legal müdafaada bulunabileceklerini sav ettiler. Hem Afganistan hem Irak devletine bu operasyonlar gerçekleştirildi. Bunların hepsi aslında milletlerarası hukuka ters.”


‘Kıyameti koparan fark 1945’in karşı öznesi olarak Rusya’nın harekete geçmiş olması’


Ozansü’ye nazaran bugün kıyameti koparan sıkıntı, 1991 daha sonrası Batı’nın geliştirdiği türel yorumları birinci kere Rusya’nın kullanımı. Batı’nın 1991’de Soğuk Savaş’ı kazanmanın verdiği hissiyatla, ‘el üstünlüğü bizdedir, bunları tek taraflı olarak ulusal egemenlikler aleyhinde yalnızca biz kullanabiliriz’ söylemiş olduğini aktaran Ozansü, hukukun son analizde bir tez sıkıntısı olduğunu anımsattı. Ozansü bugün olup bitenin 1945 nizamını kuran karşı öznenin de birebir hukuku normlara birebir yorumu tatbik etmesi olduğunu belirtti:


“Rusya insanlığa karşı cürümler işlendiği, Rus azınlığa insancıl hukuku ihlal eden çeşitli yaptırımların uygulandığı üzere bunları argümante ediyor. özetlemek gerekirsesı şu ana kadar geliştirilmiş olan 1991 daha sonrası tüzel yorumları birinci kere Rusya’nın kendi ataklarında gerekçelendirmeye başladığını görüyoruz. Kıyameti koparan problem bu aslında. ‘Biz 1991’de Soğuk Savaş’ı kazandık, el üstünlüğü bizdedir, yeni nizam bize aittir, ötürüsıyla biz bunları tek taraflı olarak öbür ulusal egemenlikler aleyhine kullanabiliriz. Fakat bunun diğer bir devlet tarafınca sav edilmesini kabul edemeyiz’ deniliyor. Hukuk bir tez sıkıntısıdır. Memleketler arası hukuk kelam konusu olduğunda bu daha bariz ortaya çıkar. Zira memleketler arası hukukta bir üstün üçüncü yoktur. İç hukukta üstün üçüncü her vakit devlettir. Biz bir hasımlık meydana geldiğinde devletin bu işi uzlaştıracak ve son olarak karara bağlayacak mahkemelerine müracaat ederiz. Lakin milletlerarası hukukta bu fazlaca hudutlu bir biçimde, devletlerin otoriteleri kabul etmesi halinde mümkün olabilecek bir şey olduğundan bu üstün bir üçüncünün olmadığı bir hukukilik kelam konusudur. Bir yanıyla da milletlerarası hukukun bir esprisine de gelişmesine de imkan veren bir şeydir. 1945 sistemi formel manada varlığını sürdürüyor. Temel esprisi, şiddet monopolünün BM vesayeti altında icra edilebilir olması. Kimsenin şahsen ihkakı hakta bulunmaması, kendi başına hukuku ilan etmemesi, bunun yerine rastgele bir çatışma kelam konusu olduğunda bunun BM üzerinden halledilmesi. Yugoslavya harbinden beri Rusya’nın veto ihtimalini önbakılırsan NATO kuvvetleri burada kendi başlarına BM vesayetini atlayarak bir münasebet öne sürerek, kendi askeri operasyonlarını yapıp o manada muvaffakiyete ulaştılar. Bu dünya sistemi bakımından değerli, yeni bir şey olmuyor. Fark, karşı öznenin hareket ediyor olması, 1945 sistemini kuran karşı öznenin de birebir hukuku normlara tıpkı yorumu tatbik ediyor olması bizde bu heyecanı uyandırıyor.”


‘1991’den daha sonra ‘uluslararası kamuoyu’ diye bir kavram icat edildi’


Hukukun bir çatışmanın düzenlenmesi problemi olduğunu, lakin tek taraflı değiştirme teşebbüsünün bugünkü ortamı yarattığını vurgulayan Ozünsü’ye göre 1991’den daha sonra artık ‘uluslararası kamuoyu’ diye bir kavram ortaya atıldı fakat bu yalnızca ‘Batı bloğunun o anki siyasi çıkarlarını’ tabir ediyor:

“Hukuk bir çatışmanın düzenlenmesi sıkıntısıdır. Hukuk genel bir barış statüsüdür, zamansal ve mekansal olarak alanı belirler. Bu içeriğin gerçekleşebilmesi için, yani o çatışmanın kurallı biçimde icra edilebilmesi için hukukî normlara riayet ve o üzerinde bir konsensüs sağlanmış olması lazım. Bunu tek taraflı olarak değiştiremezsiniz. 1991’den daha sonra ‘uluslararası kamuoyu’ diye bir kavram icat edildi. Aslında milletlerarası kamuoyu Batı blokunun o anki siyasi çıkarlarını tabir eden bir mahiyet kazandı. Soğuk Savaş bitti fakat bunun hukukî biçimleri icat edilmedi ve uygulanmadı. 1945’in hukukî biçimleriyle devam ettik. Bunlar teker teker erozyona uğratılarak temel kavramların reforme edilmesiyle Batı bloku yoluna devam etti. Bunun yerine objektif olduğunu argüman ettikleri pahalar kümesi icat ettiler. Bütün dünya bundan daha sonra bu bedellerin diktası altında hareket edecek. Bunun dışına çıkıldığında da kendimiz bu müdahale yetkilerini kullanabileceğiz.

‘Rus müelliflerin kitaplarını kaldırıyorlar, Nazilerin Berlin Üniversitesi önünde kitap yakma merasimlerinden ne farkı var?’


Yugoslavya savaşının Avrupa’da bütün siyasi partileri ikiye böldüğünü ve tartışmalar yaşandığını anımsatırken, “Yugoslavya harbinden beri Batı politik fikrinde büyük bir saldırganlığa eğilim olduğunu tespit edebiliriz” diyen Ozansü’ye bakılırsa Avrupa ışık süratiyle çok sağa yöneliyor. Bugünkü gelişmelerden faydalanacak olanın yeni kurulan faşizan partiler olduğunu belirten Ozansü, “Rus müelliflerin kitaplarını kaldırıyorlar, Nazilerin Berlin Üniversitesi önünde kitap yakma merasimlerinden ne farkı var” diye sordu:


“Yugoslavya harbiyle, devamından gelen Afganistan’da yapılan müdahalelerde de temel bir fark var, askeri olana dönüldü. Çıplak bir biçimde ortaya çıktı siyasi şeyler. Evvel bu kibar bir biçimde başladı, Avrupa’da da tartışıldı. Almanya’da Yugoslavya harbi sırasında bütün partiler ortadan ikiye bölündü. Bu müdahaleye karşı çıkan sağ partilerden şu itiraz geldi, ‘Biz bugün bunu yaparsak -Rusya’yı kastederek- yarın bunu öteki bölgesel güçler de kendi çıkarları çabasıyla kullanacaklardır’. Alman siyasi unsurlarından biri İkinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra Alman ordusunu asla yurt haricinde nazaranvlendirmemek varken, fazlaca net bir biçimde Yeşiller Partisi’nden Dışişleri Bakanı Joschka Fischer “Soykırımda da vebalimiz var, Yugoslavya’ya müdahale etmeliyiz” öne sürülen sebebini koydu. Bunu Yeşiller eliyle yaptılar. Bugün Alman Parlamentosu’na bakıyoruz, bütün fraksiyonlar gelişmeleri ayakta alkışlıyor. Yugoslavya harbinden beri Batı politik fikrinde büyük bir saldırganlığa eğilim olduğunu tespit edebiliriz. Dün Oskar Lafontaine, bu münasebetlerle Die Linke’den istifa etti. ‘Nasıl olur da Ukrayna’da çatışmayı kışkırtıcı şeyler yaparlar’ diye kendi partisini de eleştirerek istifa etti. Memleketler arası hukukta o denli bir yükümlülük de vardır, savaşı kışkırtıcı değil teskin edici biçimde müdahale edilmesi lazım. Avrupa’da ışık süratiyle çok sağa gerçek bir yönelim kelam konusu. Bundan faydalanacak olanlar da elbet yeni kurulan faşizan partiler. AfD’nin bundan faydalanacağını söyleyebiliriz. Rus müelliflerin kitaplarını kaldırıyorlar. Bunu gördüğümüzde Nazilerin Berlin Üniversitesi önünde kitap yakma merasimlerinden ne farkı var? Üniversal kültüre saldırılan içerikler de birebir.”

Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.