‘Hint-Pasifik stratejisine odaklanmak için Afganistan’dan çekilen ABD Çin ile savaşacak ülke arıyor’
ABD’nin Afganistan’ı Taliban denetimi ve IŞİD-H varllığına bırakarak NATO eşliğinde geri çekilmesinin ‘duman tüterken’, Biden idaresi AUKUS paktı ile gündeme oturdu. Anglo-Amerikan ülkeleri ABD, Britanya ve Avustralya içinde oluşturulan AUKUS, üç ülkenin yüksek savunma teknolojisi paylaşımını öngörüyor. Akıllı zeka, siber alem ve kuantum teknolojilerinin de yer aldığı teşebbüsün en dikkat cazip ögesi Avustralya’nın nükleer güçle çalışan denizaltılara sahip kılınması oluşturuyor.
Avustralya pakt gereği Fransa ile yaptığı denizaltı filosunu yenileme mutabakatını bozarken, ABD idaresinin Avrupa’daki sıkı müttefikini haber bile etmeden ekarte etme biçimi büyük gürültü koparttı. Macron idaresi, ABD ve Avustralya tarafınca ‘sırtından bıçaklandığını’ söylerken, bu baltalamanın NATO’nun yeni savunma konseptinde sonuçları olacağını lisana getiriyor.
Öbür yandan AUKUS teşebbüsü, Afganistan’da çekilme eşliğinde Taliban idaresi ve mümkün istikrarsızlığa odaklanna Asya ülkelerinin de gündeminin en baş sırasında. Geçen haftaki Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) tepesinde çekilme daha sonrasında Afganistan’ın terörizm ve uyuşturucu ihraç eden bir ülke haline gelmemesine dikkat çekildi. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in ABD ve NATO’nan Afganistan’da ‘Pandoranın kutusunu, tıpkı vakitte açık olarak bıraktığı’ saptaması dikkat çekti.
AUKUS ile ‘Hint-Pasifik’ diye andığı bölgeye ağırlaşan ABD’nin Asya coğrafyasındaki jeopolitik yankılarını Dumlupınar Üniversitesi’nden Asya siyasetleri uzmanı Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.
‘AUKUS ABD’nin düzgün gitmeyen Hint-Pasifik stratejisini kurtarma atağı, Çin ile savaşacak ülke arıyor’
Dr. Barış Adıbelli’ye bakılırsa, ABD’nin Rusya ve Çin’e odaklanmak ve tehlikeye girmiş Hint-Pasifik stratejisini kurtarmak ismine Afganistan’dan çekildi. Adıbelli, çabucak akabinde gelen AUKUS paktının da bu stratejiyi kurtarmak ismine yeni bir Amerikan atılımı olduğu değerlendirmesinde bulundu. Adıbelli, ABD idaresinin Hindistan ile Japonya’dan istediğini alamadığı için bilhassa Çin ile savaşacak ülke arayışında olduğunu kaydetti:
“Biz Afganistan probleminde şuna değinmiştik. Bu Amerika Birleşik Devletleri’nin yeni stratejisine yeni kapı açma atağıydı. Yani ABD, Afganistan’dan çekiliyor. Ancak bir öbür noktada hareket edecek. ABD, Hint-Pasifik stratejisi de tehlikede demiştim. AUKUS, Hint-Pasifik stratejisini kurtarmak ismine yeni atağıdır. Ben bunda Biden’dan evvel Trump’ın da tesiri olduğunu düşünüyorum. Avustralya’nın son devirde durup dururken Çin ile alakaları fazlaca gerginleşti, neredeyse savaşın eşiğine geldiler. Açıkça sıkıntı şu. Hint Pasifik stratejisi, ABD’nin istediği üzere gitmedi. İki taraf var. Biri Japonya, öteki Hindistan. Açıkçası Amerika, Çin ile savaşacak bir ülke alıyor. Her biçimde gayret edecek ve Hindistan ile Japonya, ABD için bir umuttu. Ama ikisi de bu topa girmediler. Durup dururken bu ülkelerin buraya girmesi mümkün değil. ABD Dışişleri Bakanı’nın geçtiğimiz haftalarda Asya Pasifik’e yaptığı ziyareti bu bağlamda kıymetlendirmek lazım. Afganistan’dan çekilen ABD’nin gayesini anlattı. Blinken geçen hafta dedi ki, ‘Rusya ve Çin’e odaklanmak için Afganistan’dan çekildik’. Atmosfer dedikleri Avustralya, İngiltere, Yeni Zelanda üzere ülkelerde Amerika yeni bir surece giriyor.”
‘AUKUS FAUKUS olacak mı? Biden aslında Fransa’yı dışlamıyor’
Adıbelli’ye nazaran, AUKUS ‘Anglosfer’ denilen vaktiyle de Gaulle’ün küçümsediği ülkelerken Fransa da Hint-Pasifik’te var olan bir ülke. Adıbelli, Biden’ın da bir ucu Afrika’nın doğusuna uzanan Hint-Pasifik bölgesinde Fransa’yı tümden dışlamadığı görüşünde AUKUS’un ‘FAUKUS’ olmasının yolunun da açık olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“Fransa ile ABD içindeki denizaltı gerginlikte, burada Anglosfer dedikleri, de Gaulle’ün bir vakit içinder eleştirip küçümsediği durumu var. Zira İngiliz basını bu biçimde gördü olayı, siz bir vakit içinder bu ülkeleri küçük görmüştünüz dedi. Bu denizaltı konusunda Fransa’nın Asya Pasifik bölgesinde dışlanması, -çünkü artık Avrupa’nın ötesinde Fransa- Hint Pasifik üzere bölgelerde aktiflik gösterecek bir ülke. Denizaltının ötesinde bir olay var. Yeni bir global strateji bölgesel yapılanmada dışarıda kaldı. Fransa’nın tarihi olarak İngiltere ile içindeki rekabet son noktada şuna geldi. AUKUS’un başına bir de F harfi eklenerek FAUKUS olacak mı? Amerika sıcak bakıyor. Biden’ın açıklamalarına bakalım. Fransa’nın muahedeyi iptal etmesi, elçiyi geri çekmesine karşılık bir reaksiyon. Biden bunu birinci duyurduğunda Fransa’nın Hint-Pasifik stratejisinde değerli rolü olduğunu söylemiş oldu. Hint-Pasifik’in batı ucu Afrika’nın doğusuna uzanıyor. Fransa’nın da bölgede bir grup tarihi irtibatları olduğu için kıymetli. Biden, Hint Pasifik bölgesinde Fransa’yı dışlamıyor.”
‘AUKUS, dörtlü işbirliği dediğimiz QUAD’ın bir kesimi olacak, entegre edilecek’
AUKUS’un, ABD, Japonya, Hindistan ve Avustralya‘dan oluşan ‘QUAD’ diye anılan dörtlü kümeye entegre edileceği görüşündeki Adıbelli, ‘Asya’nın NATO’su denilen bu kümenin cazibe merkezi olamamasının Akabinde AUKUS’la bu teşebbüsün destekleneceği değerlendirmesini yaptı. ABD’nin 1950’lerden bu ana yaptığı ANZUS, SEATO üzere teşebbüslerin başarısızlığı üzerinden yeni strateji tesis etmeye çalıştığını söyleyen Adıbelli, bu kere yeni atılımın birtakım tasalar taşıyan Hindistan’ı da ikna edecek hale getirileceği görüşünde.
“AUKUS, dörtlü işbirliği dediğimiz QUAD’ın bir kesimi olacak, entegre edilecek. Asya’nın NATO’su QUAD’ın istenen başarıyı yakalayamayarak cazibe noktası olamaması kararı Amerika, ‘Anglosfer’ ülkeleriyle bunu destekliyor. Beş göz istihbarat düzeneği var. Daha evvel Amerika’nın Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiltere içinde yapmış olduğu 1941’de bir mutabakat var. O günden bu yana bu beş ülke bölgesel ve global olarak istihbarat paylaşıyor. 1951’de Amerika, ANZUS Paktı’nı kurdu. Avustralya, Yeni Zelanda ve ABD soğuk savaş Çin’e karşı kurdu fakat işlemedi. 1954’te Güneydoğu Asya ülkeleriyle SEATO’yu kurdu, bir nevi bölgenin NATO’su olacaktı. İşlerlik kazandı mı? Bir şeyler yaptı lakin o da gitti. Daha evvel de ABD soğuk savaş periyodunda bunları yaptı ancak başaramadı. İngiltere’yi bölgeye taşıdı, Avustralya üzerinden. Bir daha sonraki atak Hindistan üzerinden olacak. Büyük ihtimal İngiltere, AUKUS’u bir daha Hindistan’ın birtakım kaygılarını ortadan kaldıracak. İngiltere sürece girmiş durumda.”
‘Paris’e, denizaltı mutabakatını sineye çek, AUKUS’la yapan formda çalış bildirisi veriliyor’
ABD’nin Pasifik stratejisinde Fransa’yı dışlamazken, Güney Kore ve Yeni Zelanda’yı da içerecek hale getirmeye çalışacağını belirten Adıbelli, 12 uluslu Trans-Pasifik iştirakinin da bu işin içine çekilmesinin gündemde olduğunu lisana getirdi. Adıbelli’ye nazaran İngiliz basını üzerinden Paris’e ‘denizaltı muahedesini sineye çek AUKUS’la yapan biçimde çalış’ bildirileri veriliyor.
“Fransa’nın fazlaca istekli olması durumu var. Biden ‘Avrupa’nın kilit ülkelerini Hint-Pasifik’te bekliyoruz dedi. Bence Biden açık kapı bıraktı. Ben yalnızca Fransa diye düşünmüyorum. FAUKUS mu olur? Zira AUKUS’u QUAD’a entegre edecekler. Bu ortada 24 Eylül’de QUAD toplantısı var. Şayet entegre ederlerse büsbütün QUAD’ın Pasifik stratejisinin kesimi haline getirecekler. Şu anda Yeni Zelanda ve Güney Kore’nin ismi geçiyor, daha da genişleteceklerini söylüyorlar. Hatta 12 ulusun Trans-Pasifik iştirakini da ABD, bir biçimde bu işbirliğinin içine çekmek istiyor. İngiliz basını üzerinden Macron’a bir daha ‘Diplomatik utancı geri bırak ve AUKUS ile yapan biçimde çalış’ denildi. İngiltere’de hayli eleştirel şeyler çıktı. ‘Denizaltından bir kaybın var olabilir. Ancak bununla çalışmayı dene’ formunda. Fransa, Trump devrinden itibaren Hint Pasifik’teydi. ABD’nin Avrupa’da en takviye verdiği ülke. Bu işe İngiltere de katıldı. İngiltere ile Fransa orada ölçüşebilir mi? Bana bir 150 sene öncesini hatırlatıyor. Fransa ile İngiltere’nin ‘Senin sömürge idarenin mi hoş, benimki mi?’ üzerinden onlarca kitap makale yazdılar. Hala tartışma devam ediyor. AB ortasında de bir rekabet vardı, bu Asya-Pasifik’e taşındı.”
‘Çin ve Rusya Afganistan’la rekabetleri bir kenara bıraktılar, İran konusunda adım atmaya karar verdiler’
ABD, AUKUS’la yeni atak yaparken, Şanghay İşbirliği Örgütü tepesinin düzenlendiğini anımsatan Adıbelli, dorukta İran’ın örgüte tam üye yapılmasının kıymetine dikkat çekti. Adıbelli’ye nazaran, bu siyasi karar bir manada ‘karşı hamle’ manasına geliyor:
“Bu ortada Şanghay İşbirliği Örgütü önderler tepesi düzenledi. İran, 2005’ten itibaren üyelik istiyordu. 2010’lara hakikat İran daima gündemdeydi, tam üyeliği hak edecek ülke İran’dı. Fakat Rusya ile Çin, ABD ve yaptırımlar sorununu BM’ye taşıdığından İran’ı ötelediler. Afganistan problemi bunu hızlandıracağı aşikardı. Şu manada karşı bir atılım olacak. Olağan kaidelerde iki yıllık bir müddetç öngörülüyordu. Fakat olağan bir durum yok. Afganistan ve AUKUS niçiniyle Çin ve Rusya artık ortalarındaki birtakım rekabetleri bir kenara bıraktılar. Afganistan sorunuyla stratejik işbirliği daha da kuvvetlenince artık İran konusunda da adım atmaya karar verdiler. Bu fazlaca kıymetli bir şey. AUKUS’u bir kenara bırakın İran üyeliğiyle ŞİÖ, ABD’ye açıkça bir meydan okuma yaptı. Şunu diyor: ‘Artık biz İran’ı bünyemize aldık. İran konusunda konuşurken bundan daha sonra Rusya ve Çin’i de dikkate alacaksın’. Yaptırımlar ve Amerika’nın baskıları bir işe yaramadı. Bundan daha sonra ABD’nin yapacağı en güzel atılım süratlice nükleer muahedeyi İran ile imzalayıp tahminen Rusya ve Çin’e karşı yaptırımları azaltıp İran’ı kazanma olabilir. İran o denli yorumladı. AUKUS’a karşı İran.”
‘İran’ı ŞİÖ bloğuna yaklaştırdığı üzere Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’ı da içeriyor’
Adıbelli, İran’ın yanı sıra Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’ın ŞİÖ’de diyalog ortağı kılındığını vurgularken, bu ülkelerin gerinin ABD’nin üzerlerinde daima baskı kurmasından bıktıkları ve büyük ekonomik avantajlar sunan Asya’ya yönelirken, bir nevi İsrail ve Amerika’ya karşı bölgede kendilerine bir istikrar yaratma arayışına girmiş durumda. İran’ın tam üye olması halinde BAE yahut Suudi Arabistan’a veto koyabileceğinin söylendiğini anımsatan Adıbelli, kendisinin tam zıddı olmasını ve umulmadık bir müzakere ve barış ortamı açılma olasılğını gördüğünü lisana getirdi. Adıbelli’ye nazaran burada bir daha kaybeden ABD olacak:
“ABD, kara kara düşünüyor. Çok büyük reaksiyon gösterdiler. Sizin attığınız her adım İran’ı bu bloka daha da yaklaştırıyor. Yaklaştırdığı üzere Suudi Arabistan, Mısır ve Katar da gitti. Kanat değiştirme en baştan vardı. Suudi Arabistan’ın Avrasya macerası Kral Abdullah ile başladı. Arap ülkeleri artık siyaseten Ortadoğu’dan kurtulmak istiyorlar. Ortadoğu’nun tartışmalarından bıktılar. Amerika’nın daima üzerlerinde baskı kurmasından bıktılar. Trump geldi bir hava yarattı, Trump gitti hava da gitti. Sermaye de yalnızca Avrasya coğrafyasında. Yükselen Asya bununla birlikte büyük bir ekonomik avantaj sunuyor, yeni bir coğrafya, yeni bir pazar. ötürüsıyla bu ülkeler de ŞİÖ ile bir nevi İsrail ve Amerika’ya karşı bölgede kendilerine bir istikrar yaratma arayışındalar. Onun için Türkiye ile münasebetler bir anda olağanlaşmaya gerçek gitti. Bu ülkeler Türkiye ile üzerinden bu coğrafya ile yakınlaşmak istiyor. Bunun bir daha sonraki kademesi BAE. Öteki ülke Irak. Lakin diyorlar ki İran tam üye olursa bilhassa BAE yahut Suudi Arabistan’a bir veto koyabilir. Bence tam aykırısı olacak. İran ile ŞİÖ çerçevesinde umulmadık bir müzakere barış ortamı da açılabilir. Burada bir daha kaybeden ABD olacak.”
‘Avusturalya’yı silahlandırdığınız vakit Çin ve Rusya da birilerini silahlandıracak’
Adıbelli, hal bu biçimdeyken ABD’nin AUKUS’la rekabeti dengeleyip dengelemeyeceğinin bilinmeyen olduğu görüşünde. Japonya ve Hindistan’ın bu noktada değerine atıfta bulunan Adıbelli, ABD’nin Avustralya’yı ‘nükleer güç‘ kılma teşebbüsünün karşı sonuçları olacağı ve güvenlik ikilemi yaratacağı değerlendirmesinde bulundu. Rusya’nın da Asya ve Pasifik’te askeri gücünü arttırdığını ekleyen Adıbelli, buna karşılık Japonya’nın ise atom bombası kurbanı olmuşluktan kaynaklanan kamuoyu hassasiyeti niçiniyle askeri rolünün etkilendiğini anımsattı:
“Ama AUKUS ile bunu istikrarlar mi? Japonya ve Hindistan’ın rolü, sonucu hayli değerli. Fakat inanıyorum ki ABD’nin bir planı var. O da Anglosfer, yani İngiltere’nin milletler topluluğu ülkeleriyle yeni bir yapılanma kurması. Bakın, Amerika durup dururken Avustralya’yı yeni bir nükleer güç haline getiriyor. Siz bir tarafta İran, bir tarafta Kuzey Kore, bir tarafta Pakistan’a baskıda bulunuyorsunuz. Dünyada nükleer silahlarının yayılmasına karşı hareket ediyormuş üzere görünüyorsunuz. Ancak öbür taraftan sıfırdan bir ülkeyi nükleer güç haline getiriyorsunuz. bu biçimde Çin’in yapacağı atılım de Kuzey Kore’yle olacak. İran’ı süratli biçimde nükleer güç haline getirecek. Demek ki Amerika bir güvenlik ikilemine de niye oldu. Orada Avusturalya’yı silahlandırdığınız vakit Çin ve Rusya da birilerini silahlandıracak. Bunun Rusya boyutunu da göz arkası etmemek lazım. Doğuda Asya ve Pasifik’te Rusya filosunu güçlendiriyor ve askeri olarak gücünü arttırıyor. Japonya’nın en büyük telaşlarından biri de Rusya’nın gücü. Japonya niye karşı karşıya gelsin? Japonya anayasasının ulusal ordu, askeri güç bulundurmasını 9. Unsurunu bir türlü değiştiremedi. Şinzo Abe fazlaca çabaladı, ABD kısmen takviye verdi. lakin atom bombası acısını yaşayan Japon toplumu yeniden bir savaş çıkarır telaşından dolayı dayanak vermiyor. Japon kamuoyu hala anayasanın değiştirilmesine müsaade vermiyor. ötürüsıyla Güney Kore de Japonya ile bir ittifak ortasında yer almak istemiyor.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
ABD’nin Afganistan’ı Taliban denetimi ve IŞİD-H varllığına bırakarak NATO eşliğinde geri çekilmesinin ‘duman tüterken’, Biden idaresi AUKUS paktı ile gündeme oturdu. Anglo-Amerikan ülkeleri ABD, Britanya ve Avustralya içinde oluşturulan AUKUS, üç ülkenin yüksek savunma teknolojisi paylaşımını öngörüyor. Akıllı zeka, siber alem ve kuantum teknolojilerinin de yer aldığı teşebbüsün en dikkat cazip ögesi Avustralya’nın nükleer güçle çalışan denizaltılara sahip kılınması oluşturuyor.
Avustralya pakt gereği Fransa ile yaptığı denizaltı filosunu yenileme mutabakatını bozarken, ABD idaresinin Avrupa’daki sıkı müttefikini haber bile etmeden ekarte etme biçimi büyük gürültü koparttı. Macron idaresi, ABD ve Avustralya tarafınca ‘sırtından bıçaklandığını’ söylerken, bu baltalamanın NATO’nun yeni savunma konseptinde sonuçları olacağını lisana getiriyor.
Öbür yandan AUKUS teşebbüsü, Afganistan’da çekilme eşliğinde Taliban idaresi ve mümkün istikrarsızlığa odaklanna Asya ülkelerinin de gündeminin en baş sırasında. Geçen haftaki Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) tepesinde çekilme daha sonrasında Afganistan’ın terörizm ve uyuşturucu ihraç eden bir ülke haline gelmemesine dikkat çekildi. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in ABD ve NATO’nan Afganistan’da ‘Pandoranın kutusunu, tıpkı vakitte açık olarak bıraktığı’ saptaması dikkat çekti.
AUKUS ile ‘Hint-Pasifik’ diye andığı bölgeye ağırlaşan ABD’nin Asya coğrafyasındaki jeopolitik yankılarını Dumlupınar Üniversitesi’nden Asya siyasetleri uzmanı Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.
‘AUKUS ABD’nin düzgün gitmeyen Hint-Pasifik stratejisini kurtarma atağı, Çin ile savaşacak ülke arıyor’
Dr. Barış Adıbelli’ye bakılırsa, ABD’nin Rusya ve Çin’e odaklanmak ve tehlikeye girmiş Hint-Pasifik stratejisini kurtarmak ismine Afganistan’dan çekildi. Adıbelli, çabucak akabinde gelen AUKUS paktının da bu stratejiyi kurtarmak ismine yeni bir Amerikan atılımı olduğu değerlendirmesinde bulundu. Adıbelli, ABD idaresinin Hindistan ile Japonya’dan istediğini alamadığı için bilhassa Çin ile savaşacak ülke arayışında olduğunu kaydetti:
“Biz Afganistan probleminde şuna değinmiştik. Bu Amerika Birleşik Devletleri’nin yeni stratejisine yeni kapı açma atağıydı. Yani ABD, Afganistan’dan çekiliyor. Ancak bir öbür noktada hareket edecek. ABD, Hint-Pasifik stratejisi de tehlikede demiştim. AUKUS, Hint-Pasifik stratejisini kurtarmak ismine yeni atağıdır. Ben bunda Biden’dan evvel Trump’ın da tesiri olduğunu düşünüyorum. Avustralya’nın son devirde durup dururken Çin ile alakaları fazlaca gerginleşti, neredeyse savaşın eşiğine geldiler. Açıkça sıkıntı şu. Hint Pasifik stratejisi, ABD’nin istediği üzere gitmedi. İki taraf var. Biri Japonya, öteki Hindistan. Açıkçası Amerika, Çin ile savaşacak bir ülke alıyor. Her biçimde gayret edecek ve Hindistan ile Japonya, ABD için bir umuttu. Ama ikisi de bu topa girmediler. Durup dururken bu ülkelerin buraya girmesi mümkün değil. ABD Dışişleri Bakanı’nın geçtiğimiz haftalarda Asya Pasifik’e yaptığı ziyareti bu bağlamda kıymetlendirmek lazım. Afganistan’dan çekilen ABD’nin gayesini anlattı. Blinken geçen hafta dedi ki, ‘Rusya ve Çin’e odaklanmak için Afganistan’dan çekildik’. Atmosfer dedikleri Avustralya, İngiltere, Yeni Zelanda üzere ülkelerde Amerika yeni bir surece giriyor.”
‘AUKUS FAUKUS olacak mı? Biden aslında Fransa’yı dışlamıyor’
Adıbelli’ye nazaran, AUKUS ‘Anglosfer’ denilen vaktiyle de Gaulle’ün küçümsediği ülkelerken Fransa da Hint-Pasifik’te var olan bir ülke. Adıbelli, Biden’ın da bir ucu Afrika’nın doğusuna uzanan Hint-Pasifik bölgesinde Fransa’yı tümden dışlamadığı görüşünde AUKUS’un ‘FAUKUS’ olmasının yolunun da açık olduğu değerlendirmesinde bulundu:
“Fransa ile ABD içindeki denizaltı gerginlikte, burada Anglosfer dedikleri, de Gaulle’ün bir vakit içinder eleştirip küçümsediği durumu var. Zira İngiliz basını bu biçimde gördü olayı, siz bir vakit içinder bu ülkeleri küçük görmüştünüz dedi. Bu denizaltı konusunda Fransa’nın Asya Pasifik bölgesinde dışlanması, -çünkü artık Avrupa’nın ötesinde Fransa- Hint Pasifik üzere bölgelerde aktiflik gösterecek bir ülke. Denizaltının ötesinde bir olay var. Yeni bir global strateji bölgesel yapılanmada dışarıda kaldı. Fransa’nın tarihi olarak İngiltere ile içindeki rekabet son noktada şuna geldi. AUKUS’un başına bir de F harfi eklenerek FAUKUS olacak mı? Amerika sıcak bakıyor. Biden’ın açıklamalarına bakalım. Fransa’nın muahedeyi iptal etmesi, elçiyi geri çekmesine karşılık bir reaksiyon. Biden bunu birinci duyurduğunda Fransa’nın Hint-Pasifik stratejisinde değerli rolü olduğunu söylemiş oldu. Hint-Pasifik’in batı ucu Afrika’nın doğusuna uzanıyor. Fransa’nın da bölgede bir grup tarihi irtibatları olduğu için kıymetli. Biden, Hint Pasifik bölgesinde Fransa’yı dışlamıyor.”
‘AUKUS, dörtlü işbirliği dediğimiz QUAD’ın bir kesimi olacak, entegre edilecek’
AUKUS’un, ABD, Japonya, Hindistan ve Avustralya‘dan oluşan ‘QUAD’ diye anılan dörtlü kümeye entegre edileceği görüşündeki Adıbelli, ‘Asya’nın NATO’su denilen bu kümenin cazibe merkezi olamamasının Akabinde AUKUS’la bu teşebbüsün destekleneceği değerlendirmesini yaptı. ABD’nin 1950’lerden bu ana yaptığı ANZUS, SEATO üzere teşebbüslerin başarısızlığı üzerinden yeni strateji tesis etmeye çalıştığını söyleyen Adıbelli, bu kere yeni atılımın birtakım tasalar taşıyan Hindistan’ı da ikna edecek hale getirileceği görüşünde.
“AUKUS, dörtlü işbirliği dediğimiz QUAD’ın bir kesimi olacak, entegre edilecek. Asya’nın NATO’su QUAD’ın istenen başarıyı yakalayamayarak cazibe noktası olamaması kararı Amerika, ‘Anglosfer’ ülkeleriyle bunu destekliyor. Beş göz istihbarat düzeneği var. Daha evvel Amerika’nın Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiltere içinde yapmış olduğu 1941’de bir mutabakat var. O günden bu yana bu beş ülke bölgesel ve global olarak istihbarat paylaşıyor. 1951’de Amerika, ANZUS Paktı’nı kurdu. Avustralya, Yeni Zelanda ve ABD soğuk savaş Çin’e karşı kurdu fakat işlemedi. 1954’te Güneydoğu Asya ülkeleriyle SEATO’yu kurdu, bir nevi bölgenin NATO’su olacaktı. İşlerlik kazandı mı? Bir şeyler yaptı lakin o da gitti. Daha evvel de ABD soğuk savaş periyodunda bunları yaptı ancak başaramadı. İngiltere’yi bölgeye taşıdı, Avustralya üzerinden. Bir daha sonraki atak Hindistan üzerinden olacak. Büyük ihtimal İngiltere, AUKUS’u bir daha Hindistan’ın birtakım kaygılarını ortadan kaldıracak. İngiltere sürece girmiş durumda.”
‘Paris’e, denizaltı mutabakatını sineye çek, AUKUS’la yapan formda çalış bildirisi veriliyor’
ABD’nin Pasifik stratejisinde Fransa’yı dışlamazken, Güney Kore ve Yeni Zelanda’yı da içerecek hale getirmeye çalışacağını belirten Adıbelli, 12 uluslu Trans-Pasifik iştirakinin da bu işin içine çekilmesinin gündemde olduğunu lisana getirdi. Adıbelli’ye nazaran İngiliz basını üzerinden Paris’e ‘denizaltı muahedesini sineye çek AUKUS’la yapan biçimde çalış’ bildirileri veriliyor.
“Fransa’nın fazlaca istekli olması durumu var. Biden ‘Avrupa’nın kilit ülkelerini Hint-Pasifik’te bekliyoruz dedi. Bence Biden açık kapı bıraktı. Ben yalnızca Fransa diye düşünmüyorum. FAUKUS mu olur? Zira AUKUS’u QUAD’a entegre edecekler. Bu ortada 24 Eylül’de QUAD toplantısı var. Şayet entegre ederlerse büsbütün QUAD’ın Pasifik stratejisinin kesimi haline getirecekler. Şu anda Yeni Zelanda ve Güney Kore’nin ismi geçiyor, daha da genişleteceklerini söylüyorlar. Hatta 12 ulusun Trans-Pasifik iştirakini da ABD, bir biçimde bu işbirliğinin içine çekmek istiyor. İngiliz basını üzerinden Macron’a bir daha ‘Diplomatik utancı geri bırak ve AUKUS ile yapan biçimde çalış’ denildi. İngiltere’de hayli eleştirel şeyler çıktı. ‘Denizaltından bir kaybın var olabilir. Ancak bununla çalışmayı dene’ formunda. Fransa, Trump devrinden itibaren Hint Pasifik’teydi. ABD’nin Avrupa’da en takviye verdiği ülke. Bu işe İngiltere de katıldı. İngiltere ile Fransa orada ölçüşebilir mi? Bana bir 150 sene öncesini hatırlatıyor. Fransa ile İngiltere’nin ‘Senin sömürge idarenin mi hoş, benimki mi?’ üzerinden onlarca kitap makale yazdılar. Hala tartışma devam ediyor. AB ortasında de bir rekabet vardı, bu Asya-Pasifik’e taşındı.”
‘Çin ve Rusya Afganistan’la rekabetleri bir kenara bıraktılar, İran konusunda adım atmaya karar verdiler’
ABD, AUKUS’la yeni atak yaparken, Şanghay İşbirliği Örgütü tepesinin düzenlendiğini anımsatan Adıbelli, dorukta İran’ın örgüte tam üye yapılmasının kıymetine dikkat çekti. Adıbelli’ye nazaran, bu siyasi karar bir manada ‘karşı hamle’ manasına geliyor:
“Bu ortada Şanghay İşbirliği Örgütü önderler tepesi düzenledi. İran, 2005’ten itibaren üyelik istiyordu. 2010’lara hakikat İran daima gündemdeydi, tam üyeliği hak edecek ülke İran’dı. Fakat Rusya ile Çin, ABD ve yaptırımlar sorununu BM’ye taşıdığından İran’ı ötelediler. Afganistan problemi bunu hızlandıracağı aşikardı. Şu manada karşı bir atılım olacak. Olağan kaidelerde iki yıllık bir müddetç öngörülüyordu. Fakat olağan bir durum yok. Afganistan ve AUKUS niçiniyle Çin ve Rusya artık ortalarındaki birtakım rekabetleri bir kenara bıraktılar. Afganistan sorunuyla stratejik işbirliği daha da kuvvetlenince artık İran konusunda da adım atmaya karar verdiler. Bu fazlaca kıymetli bir şey. AUKUS’u bir kenara bırakın İran üyeliğiyle ŞİÖ, ABD’ye açıkça bir meydan okuma yaptı. Şunu diyor: ‘Artık biz İran’ı bünyemize aldık. İran konusunda konuşurken bundan daha sonra Rusya ve Çin’i de dikkate alacaksın’. Yaptırımlar ve Amerika’nın baskıları bir işe yaramadı. Bundan daha sonra ABD’nin yapacağı en güzel atılım süratlice nükleer muahedeyi İran ile imzalayıp tahminen Rusya ve Çin’e karşı yaptırımları azaltıp İran’ı kazanma olabilir. İran o denli yorumladı. AUKUS’a karşı İran.”
‘İran’ı ŞİÖ bloğuna yaklaştırdığı üzere Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’ı da içeriyor’
Adıbelli, İran’ın yanı sıra Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’ın ŞİÖ’de diyalog ortağı kılındığını vurgularken, bu ülkelerin gerinin ABD’nin üzerlerinde daima baskı kurmasından bıktıkları ve büyük ekonomik avantajlar sunan Asya’ya yönelirken, bir nevi İsrail ve Amerika’ya karşı bölgede kendilerine bir istikrar yaratma arayışına girmiş durumda. İran’ın tam üye olması halinde BAE yahut Suudi Arabistan’a veto koyabileceğinin söylendiğini anımsatan Adıbelli, kendisinin tam zıddı olmasını ve umulmadık bir müzakere ve barış ortamı açılma olasılğını gördüğünü lisana getirdi. Adıbelli’ye nazaran burada bir daha kaybeden ABD olacak:
“ABD, kara kara düşünüyor. Çok büyük reaksiyon gösterdiler. Sizin attığınız her adım İran’ı bu bloka daha da yaklaştırıyor. Yaklaştırdığı üzere Suudi Arabistan, Mısır ve Katar da gitti. Kanat değiştirme en baştan vardı. Suudi Arabistan’ın Avrasya macerası Kral Abdullah ile başladı. Arap ülkeleri artık siyaseten Ortadoğu’dan kurtulmak istiyorlar. Ortadoğu’nun tartışmalarından bıktılar. Amerika’nın daima üzerlerinde baskı kurmasından bıktılar. Trump geldi bir hava yarattı, Trump gitti hava da gitti. Sermaye de yalnızca Avrasya coğrafyasında. Yükselen Asya bununla birlikte büyük bir ekonomik avantaj sunuyor, yeni bir coğrafya, yeni bir pazar. ötürüsıyla bu ülkeler de ŞİÖ ile bir nevi İsrail ve Amerika’ya karşı bölgede kendilerine bir istikrar yaratma arayışındalar. Onun için Türkiye ile münasebetler bir anda olağanlaşmaya gerçek gitti. Bu ülkeler Türkiye ile üzerinden bu coğrafya ile yakınlaşmak istiyor. Bunun bir daha sonraki kademesi BAE. Öteki ülke Irak. Lakin diyorlar ki İran tam üye olursa bilhassa BAE yahut Suudi Arabistan’a bir veto koyabilir. Bence tam aykırısı olacak. İran ile ŞİÖ çerçevesinde umulmadık bir müzakere barış ortamı da açılabilir. Burada bir daha kaybeden ABD olacak.”
‘Avusturalya’yı silahlandırdığınız vakit Çin ve Rusya da birilerini silahlandıracak’
Adıbelli, hal bu biçimdeyken ABD’nin AUKUS’la rekabeti dengeleyip dengelemeyeceğinin bilinmeyen olduğu görüşünde. Japonya ve Hindistan’ın bu noktada değerine atıfta bulunan Adıbelli, ABD’nin Avustralya’yı ‘nükleer güç‘ kılma teşebbüsünün karşı sonuçları olacağı ve güvenlik ikilemi yaratacağı değerlendirmesinde bulundu. Rusya’nın da Asya ve Pasifik’te askeri gücünü arttırdığını ekleyen Adıbelli, buna karşılık Japonya’nın ise atom bombası kurbanı olmuşluktan kaynaklanan kamuoyu hassasiyeti niçiniyle askeri rolünün etkilendiğini anımsattı:
“Ama AUKUS ile bunu istikrarlar mi? Japonya ve Hindistan’ın rolü, sonucu hayli değerli. Fakat inanıyorum ki ABD’nin bir planı var. O da Anglosfer, yani İngiltere’nin milletler topluluğu ülkeleriyle yeni bir yapılanma kurması. Bakın, Amerika durup dururken Avustralya’yı yeni bir nükleer güç haline getiriyor. Siz bir tarafta İran, bir tarafta Kuzey Kore, bir tarafta Pakistan’a baskıda bulunuyorsunuz. Dünyada nükleer silahlarının yayılmasına karşı hareket ediyormuş üzere görünüyorsunuz. Ancak öbür taraftan sıfırdan bir ülkeyi nükleer güç haline getiriyorsunuz. bu biçimde Çin’in yapacağı atılım de Kuzey Kore’yle olacak. İran’ı süratli biçimde nükleer güç haline getirecek. Demek ki Amerika bir güvenlik ikilemine de niye oldu. Orada Avusturalya’yı silahlandırdığınız vakit Çin ve Rusya da birilerini silahlandıracak. Bunun Rusya boyutunu da göz arkası etmemek lazım. Doğuda Asya ve Pasifik’te Rusya filosunu güçlendiriyor ve askeri olarak gücünü arttırıyor. Japonya’nın en büyük telaşlarından biri de Rusya’nın gücü. Japonya niye karşı karşıya gelsin? Japonya anayasasının ulusal ordu, askeri güç bulundurmasını 9. Unsurunu bir türlü değiştiremedi. Şinzo Abe fazlaca çabaladı, ABD kısmen takviye verdi. lakin atom bombası acısını yaşayan Japon toplumu yeniden bir savaş çıkarır telaşından dolayı dayanak vermiyor. Japon kamuoyu hala anayasanın değiştirilmesine müsaade vermiyor. ötürüsıyla Güney Kore de Japonya ile bir ittifak ortasında yer almak istemiyor.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.