bir daha başlayan İran’la nükleer muahede müzakereleri muvaffakiyete ulaşabilecek mi?
Geçtiğimiz Haziran ayında orta verilmesinden daha sonra nükleer mutabakatın taraflarının görüşmelere bir daha dönme davetlerine kaidelerin karşılanmamasından dolayı uzun mühlet cevap vermeyen Reisi hükümeti, 3 Kasım’da müzakerelere tekrar başlama sonucu aldığını açıklamıştı.
Avusturya’nın başşehri Viyana’daki görüşmelere, Avrupa Birliği (AB) koordinatörlüğünde İran ile nükleer muahedenin tarafları Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya (4+1) katılıyor. ABD ise 2018’de mutabakattan tek taraflı çekildiği için görüşmelere dolaylı olarak katılıyor.
Süreç nasıl gelişti?
Nükleer muahede, İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) içinde 14 Temmuz 2015’te imzalandı. Milletlerarası yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve kontrol altına alındığı nükleer muahede, 16 Ocak 2016’da BMGK onayıyla yürürlüğe girdi. bu biçimdelikle İran, milletlerarası yaptırımlardan kısmen muaf tutuldu.
ABD, Donald Trump periyodunda ise evvelki idare tarafınca imzalanan muahedeyi kâfi bulmadı ve 8 Mayıs 2018’de muahededen tek taraflı çekildi. ABD bu adımı İran’ı füze programı ve bölgesel nüfuzunun da sonlandırıldığı yeni bir muahedeye zorlayabilmek için atsa da bu çekilme Tahran tarafında aksi tepti.
“Stratejik sabır” ismini verdiği bekleme siyaseti başlatan Tahran, Avrupa ülkelerinden ABD yaptırımlarına karşı nükleer muahedeyi koruyacak adımlar atmasını istedi.
Bu süreç de sonuçsuz kalınca İran, ABD’nin yaptırımlarına karşı muahededen kaynaklanan tüm taahhütlerini 8 Mayıs 2019’da kademeli olarak durdurmaya başladı. İran, 5 Ocak 2020’de mutabakattaki taahhütlerini büsbütün bitmiş oldurerek, yüksek seviyede uranyum zenginleştirme dahil biroldukca adım attı.
‘Viyana’da görüşülecek tek mevzu İran’ın nükleer faaliyetleri’
Viyana’daki masada tarafların farklı farklı beklentileri bulunuyor. Sputnik’e değerlendirmelerde bulunan İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Lideri Hakkı Uygur, bu beklentilere dair şunları söylemiş oldu:
Bu ülkeler, Kapsamlı Ortak Hareket Planı dediğimiz 2015 mutabakatına dönülmesini istiyor. İran’ın yükümlülüklerini yerine getirmesini istiyorlar. İran’ın talepleri de nükleer faaliyetlerinden kaynaklanan bütün yaptırımların kaldırılması. Şu anda İran resmi olarak güç satışında zorluk yaşıyor, sattığı petrolün parasını ülkeye almakta sorun yaşıyor. Aslına bakacak olursanız şayet türel olarak konuşuyorsak burada haklı olan taraf İran. Zira bugüne gelinmesinin niçini Amerika’nın muahededen tek taraflı olarak çekilmesidir. Joe Biden hükümeti, Trump’ı bu bahiste fazlaca suçlamıştı. Mutabakata geri döneceklerini söylemiş olduler lakin Biden da bunu yapmadı. Yeni Amerikan idaresi, Trump’ın uyguladığı yaptırımların İran’ı fazlaca zayıflattığını fark etti. İran’a baskılarımızı artıralım, İran’ı masaya getirelim diye düşündüler. Bölgesel faaliyetler, balistik füzeler üzere bilhassa Amerikan idaresinin İran’dan bir kadro beklentileri de var. Bunları da tahminen masaya getirebiliriz diye bir beklenti arasındaydiler. Bugün geldiğimiz noktada Viyana’da bu biçimde bir fotoğraf yok, şu anda Viyana’da görüşülecek tek husus İran’ın nükleer faaliyetleri.
‘Anlaşıp eski sürece dönmek epey kolay olmayacak’
Reisi hükümetinin evvelki periyottaki Manevî hükümetinden daha sert olduğunun altını çizen Uygur, “Manevî daha iyimserdi. Bunun için içeride epey eleştirildi epey ağır suçlandı. Reisi buna karşı bir telaffuz geliştirerek iktidara geldi. ötürüsıyla fazlaca sıradan bir biçimde çabucak oturup anlaşıp eski sürece dönmek Reisi açısından epey kolay olmayacak” diye ekledi.
İran’ın nükleer tesislerine atak yapılabilir mi?
Tüm bu sürecin yanı sıra Ortadoğu ülkelerinde bilhassa de İsrail’de bu hususta tansiyonun yüksek olduğu biliniyor. İsrail hükümeti ordunun İran’ın nükleer tesislerine atak düzenlemeye hazır olması için 1,5 milyar dolar ayırdı. Pekala, nükleer muahedede gelişme kaydedilememesi durumunda bu biçimde bir atak ihtimali var mı? İRAM Lideri Uygur, bu mevzuya dair şu değerlendirmelerde bulundu:
İsrailliler Amerikalılarla son derece koordineli bir biçimde ilerliyorlar. Bilhassa yeni İsrail hükümeti de Netanyahu’nun tersine Biden’a daha yakın bir hükümet. Tek başına bir adım atmayacaktır. Şayet ortak bir karar alınırsa ancak o da şu kademede erken, muahede büsbütün masadan kalkarsa müzakereler bir çıkmaz sokağa girerse… Lakin bu Amerika’nın alacağı bir karardır. İsrail’in tek başına bütün bu bölgesel istikrarları bir anda dinamitleyecek çapta büyük bir aksiyonda bulunmasını beklemiyorum. Ne olabilir? Daha evvel bilim adamları öldürüldü. İsrail bu cins küçük hareketlerde bulunabilir lakin İran’ın nükleer alt yapısını yok etmeye yönelik tahminen 10’dan fazla tesise eş vakitli epey büyük bir hava saldırısını beklemiyorum.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Geçtiğimiz Haziran ayında orta verilmesinden daha sonra nükleer mutabakatın taraflarının görüşmelere bir daha dönme davetlerine kaidelerin karşılanmamasından dolayı uzun mühlet cevap vermeyen Reisi hükümeti, 3 Kasım’da müzakerelere tekrar başlama sonucu aldığını açıklamıştı.
Avusturya’nın başşehri Viyana’daki görüşmelere, Avrupa Birliği (AB) koordinatörlüğünde İran ile nükleer muahedenin tarafları Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya (4+1) katılıyor. ABD ise 2018’de mutabakattan tek taraflı çekildiği için görüşmelere dolaylı olarak katılıyor.
Süreç nasıl gelişti?
Nükleer muahede, İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) içinde 14 Temmuz 2015’te imzalandı. Milletlerarası yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve kontrol altına alındığı nükleer muahede, 16 Ocak 2016’da BMGK onayıyla yürürlüğe girdi. bu biçimdelikle İran, milletlerarası yaptırımlardan kısmen muaf tutuldu.
ABD, Donald Trump periyodunda ise evvelki idare tarafınca imzalanan muahedeyi kâfi bulmadı ve 8 Mayıs 2018’de muahededen tek taraflı çekildi. ABD bu adımı İran’ı füze programı ve bölgesel nüfuzunun da sonlandırıldığı yeni bir muahedeye zorlayabilmek için atsa da bu çekilme Tahran tarafında aksi tepti.
“Stratejik sabır” ismini verdiği bekleme siyaseti başlatan Tahran, Avrupa ülkelerinden ABD yaptırımlarına karşı nükleer muahedeyi koruyacak adımlar atmasını istedi.
Bu süreç de sonuçsuz kalınca İran, ABD’nin yaptırımlarına karşı muahededen kaynaklanan tüm taahhütlerini 8 Mayıs 2019’da kademeli olarak durdurmaya başladı. İran, 5 Ocak 2020’de mutabakattaki taahhütlerini büsbütün bitmiş oldurerek, yüksek seviyede uranyum zenginleştirme dahil biroldukca adım attı.
‘Viyana’da görüşülecek tek mevzu İran’ın nükleer faaliyetleri’
Viyana’daki masada tarafların farklı farklı beklentileri bulunuyor. Sputnik’e değerlendirmelerde bulunan İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Lideri Hakkı Uygur, bu beklentilere dair şunları söylemiş oldu:
Bu ülkeler, Kapsamlı Ortak Hareket Planı dediğimiz 2015 mutabakatına dönülmesini istiyor. İran’ın yükümlülüklerini yerine getirmesini istiyorlar. İran’ın talepleri de nükleer faaliyetlerinden kaynaklanan bütün yaptırımların kaldırılması. Şu anda İran resmi olarak güç satışında zorluk yaşıyor, sattığı petrolün parasını ülkeye almakta sorun yaşıyor. Aslına bakacak olursanız şayet türel olarak konuşuyorsak burada haklı olan taraf İran. Zira bugüne gelinmesinin niçini Amerika’nın muahededen tek taraflı olarak çekilmesidir. Joe Biden hükümeti, Trump’ı bu bahiste fazlaca suçlamıştı. Mutabakata geri döneceklerini söylemiş olduler lakin Biden da bunu yapmadı. Yeni Amerikan idaresi, Trump’ın uyguladığı yaptırımların İran’ı fazlaca zayıflattığını fark etti. İran’a baskılarımızı artıralım, İran’ı masaya getirelim diye düşündüler. Bölgesel faaliyetler, balistik füzeler üzere bilhassa Amerikan idaresinin İran’dan bir kadro beklentileri de var. Bunları da tahminen masaya getirebiliriz diye bir beklenti arasındaydiler. Bugün geldiğimiz noktada Viyana’da bu biçimde bir fotoğraf yok, şu anda Viyana’da görüşülecek tek husus İran’ın nükleer faaliyetleri.
‘Anlaşıp eski sürece dönmek epey kolay olmayacak’
Reisi hükümetinin evvelki periyottaki Manevî hükümetinden daha sert olduğunun altını çizen Uygur, “Manevî daha iyimserdi. Bunun için içeride epey eleştirildi epey ağır suçlandı. Reisi buna karşı bir telaffuz geliştirerek iktidara geldi. ötürüsıyla fazlaca sıradan bir biçimde çabucak oturup anlaşıp eski sürece dönmek Reisi açısından epey kolay olmayacak” diye ekledi.
İran’ın nükleer tesislerine atak yapılabilir mi?
Tüm bu sürecin yanı sıra Ortadoğu ülkelerinde bilhassa de İsrail’de bu hususta tansiyonun yüksek olduğu biliniyor. İsrail hükümeti ordunun İran’ın nükleer tesislerine atak düzenlemeye hazır olması için 1,5 milyar dolar ayırdı. Pekala, nükleer muahedede gelişme kaydedilememesi durumunda bu biçimde bir atak ihtimali var mı? İRAM Lideri Uygur, bu mevzuya dair şu değerlendirmelerde bulundu:
İsrailliler Amerikalılarla son derece koordineli bir biçimde ilerliyorlar. Bilhassa yeni İsrail hükümeti de Netanyahu’nun tersine Biden’a daha yakın bir hükümet. Tek başına bir adım atmayacaktır. Şayet ortak bir karar alınırsa ancak o da şu kademede erken, muahede büsbütün masadan kalkarsa müzakereler bir çıkmaz sokağa girerse… Lakin bu Amerika’nın alacağı bir karardır. İsrail’in tek başına bütün bu bölgesel istikrarları bir anda dinamitleyecek çapta büyük bir aksiyonda bulunmasını beklemiyorum. Ne olabilir? Daha evvel bilim adamları öldürüldü. İsrail bu cins küçük hareketlerde bulunabilir lakin İran’ın nükleer alt yapısını yok etmeye yönelik tahminen 10’dan fazla tesise eş vakitli epey büyük bir hava saldırısını beklemiyorum.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.