ABD’den Avrupa’ya: Türkiye’ye hangi ülkeler savunma sanayi ambargosu uyguluyor?
Türkiye’ye uygulanan ambargolar bilhassa Suriye’nin kuzeyindeki terör amaçlarına gerçekleştirilen operasyonlar ve Türkiye’nin Dağlık Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’a verdiği takviyeden daha sonra arttı.
Aslında Türkiye bu ambargolarla birinci kere karşı karşıya kalmıyor.
Türkiye’nin 1974’te gerçekleştirdiği Kıbrıs Barış Harekâtı’ndan daha sonra ABD, Türkiye’ye askeri gereç ve teçhizat satışını yasaklamıştı.
Türkiye, 5 Şubat 1975’te başlayan ambargoya karşı 13 Şubat 1975’te ‘ Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kuruluşunu ilan etti, 25 Temmuz 1975’te ABD’ye verilen nota ile de 1969’da imzalanan Savunma İşbirliği Mutabakatı yürürlükten kaldırıldı.
Ayrıca Türkiye’deki bütün Amerikan askeri üs ve tesisleri de Türk Silahlı Kuvvetlerinin denetim ve nezareti altına alındı. Bu atılım karşısında ABD’nin ambargosu vakit ortasında kırıldı ve son buldu.
Günümüzde ise bir daha ABD başta olmak üzere biroldukça devlet Türkiye’ye yönelik silah satışına ve savunma sanayi eserleri ihracatına kısıtlamalar getiriyor ya da süreci uzatarak gayri resmi ambargoya maruz bırakıyor.
Milli Muharip Uçak
© TUSAŞ
İngiltere
Ambargolarda geri adım atan devletlerden biri ise İngiltere oldu. Savunma Sanayii Lideri Prof. Dr. İsmail Demir, 20 Mayıs’ta İngiltere’nin Türkiye’ye silah ihracatı üstündeki tüm kısıtlamaları kaldırdığını deklare etti. İngiltere, bu sonucu 2019’da Türkiye’nin Suriye’nin kuzebir daha düzenlediği operasyon daha sonrası almıştı.
Türkiye ile İngiltere’nin savunma sanayi alanında kritik işbirlikleri bulunuyor. İngiliz BAE Systems firması Türkiye’nin ulusal savaş uçağı projesi Ulusal Muharip Uçak’a (MMU) danışmanlık ve teknik takviye sunuyor. Öte yandan İngiliz motor üreticisi Rolls-Royce ve Türk Kale Kümesi da MMU’ya motor üretmek için ortak bir çalışma başlatma sonucu aldı. Çalışma, Rolls-Royce ve Kale içindeki ortak teşebbüs olan TAEC tarafınca üstlenilecek.
Bunun yanı sıra İngiltere de Türkiye’nin Silahlı İnsansız Hava Araçları (SİHA) ile yakından ilgileniyor. İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, bu SİHA’ları “oyun değiştirici” olarak isimlendirmişti.
TSK: Türk savaş pilotu F-35 ile ABD’deki birinci uçuşunu gerçekleştirdi
© AA
Amerika Birleşik Devletleri
Türkiye’ye savunma endüstrisinde en ağır yaptırım uygulayan ülkelerin başında ise ABD geliyor.
ABD, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi tedarik etmesi üzerine 2017 yılında ABD Senatosunda kabul edilen “ABD’nin Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act -CAATSA) yaptırımını Türkiye’ye karşı da uygulamaya koydu. Türkiye’ye karşı yürürlüğe sokulan CAATSA yaptırımları kapsamında; Savunma Sanayii Başkanlığı, SSB Lideri Prof. Dr. İsmail Demir, SSB Lider Yardımcısı Prof. Dr. Faruk Yiğit, SSB Hava Savunma ve Uzay Daire Lideri Serhat Gençoğlu ve SSB Hava Savunma ve Uzay Daire Başkanlığı Küme Müdürü Mustafa Alper Deniz listeye eklendi.
Yaptırımlarla SSB, ABD’den ihracat lisansı alamayacak, ABD’nin ve temaslı olduğu milletlerarası finans kuruluşlarının kredilerinden faydalanamayacak. Yaptırım listesindeki bireylerin var ise ABD’deki mal varlıkları donduruldu ve bu bireylere vize kısıtlamaları getirildi.
Öte yandan ABD, Türkiye’yi üretim ortağı olduğu F-35 savaş uçağı projesinden de çıkardı.
Türkiye, toplam 100 adet geleneksek iniş-kalkış yeteneğine sahip F-35A tedarik etmeyi planladığını deklare etti. Bunlardan 30’unun siparişini de verdi. Türkiye’nin birinci iki F-35 uçağı için 21 Haziran 2018’de ABD’de Türk yetkililerinin de iştirakiyle bir merasim gerçekleştirilmişti. Bu tarihten itibaren Türkiye’nin uçak sayısı 6’ya ulaştı. Hatta Amerika’da Türk pilotların eğitimi de başlamıştı.
Ancak Beyaz Saray, 17 Temmuz 2019’da, Türkiye’nin Rus menşeli S-400 hava savunma sistemlerini teslim alması sebebiyle F-35 Programı’ndan çıkarılacağını deklare etti. Türkiye’nin yatırdığı 1 milyar 400 milyon dolarlık para ise çabucak hemen geri alınamadı.
Türkiye, buna karşılık ABD’den 40 adet Lockheed Martin imali F-16 savaş uçağı ve mevcut uçakları için 80’e yakın modernizasyon kiti satın almak için talepte bulundu. Bu mevzuda ise ABD Kongresi’nin onayı bekleniyor.
Öte yandan ABD’den ithal edilen çeşitli alt sistem ve bileşenler de bulunuyor. ABD bu mamüllerin ihracat müsaade alma süreçlerini de uzatarak projeleri sekteye uğratıyor. Evvelki devirde 3 yahut 6 ayda alınan ihracat müsaadeleri 1 yıla kadar uzuyor.
SİHA Bayraktar TB2
© AA
Kanada
Kanada, Türkiye’ye yönelik birinci ambargosunu, 2019’da Suriye’ye yönelik askeri harekata karşılık olarak başlatmış fakat taraflar içindeki üst seviye görüşmeler kararında Haziran 2020’de bu sonucundan geri adım atmıştı. Lakin Ottawa idaresi, İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’nda Türkiye’nin Azerbaycan’a dayanak vermesi üzerine Türkiye’ye bir daha silah ambargosu uygulamaya başladı. Kanada’nın bu sonucu almasının art planında Türk firması Baykar tarafınca üretilen BAYRAKTAR TB2 SİHA’ların, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafınca Dağlık Karabağ’daki harekâtta etkin olarak kullanılması yer alıyor. Bu SİHA’larda Kanadalı L3Harris Wescam tarafınca üretilen ve istihbarat, gözetleme, keşif (ISR) faaliyetleri için kullanılan WESCAM MX-15 kamera sistemi yer alıyordu.
Öte yandan kontrol, vergi ve danışmanlık hizmetleri sunan KPMG tarafınca yayımlanan raporda, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ’ye (TUSAŞ) ambargo uygulayan Telemus Sistemleri Inc. Şirketinin iflas ettiği belirtildi. Telemus, askeri insansız hava araçlarında kullanılmak üzere epeyce çeşitli elektronik dayanak gereçleri üretiyordu.
Altay Tankı
© TSK
Almanya
Türkiye’nin birinci ulusal tankı Altay ana muharebe tankında birinci vakit içinderda Alman MTU şirketinin ürettiği motor ve RENK şirketinin ürettiği transmisyon kullanılması planlandı. Prototip üretimleri de bu sistemler ile gerçekleştirildi. Lakin seri üretim evresi için gerekli olan güç sistemleri, Alman hükümetinin ambargosuna takıldı. Türkiye’nin Suriye’nin kuzebir daha yaptığı askeri operasyonlar ambargonun ardında yatan niçinlerin başında geliyor. Türkiye, bu bahiste tahlili Güney Kore’den arıyor. Türkiye’nin Altay tankı için Güney Kore ile motor tedariki görüşmelerine dair açıklamada bulunan Savunma Sanayii Lideri Demir, Güney Kore’den motorun geldiğini ve testlerinin sürdüğünü açıklamıştı.
Buna karşın Almanya ile REİS sınıfı denizaltıların üretimi konusunda işbirliği yapılıyor.
SAMP-T
© Fotoğraf : EUROSAM
Fransa-İtalya
Türkiye’nin değerli gereksinimlerinden biri olan uzun menzilli hava savunma sistemi konusunda Fransa ve İtalya iştirakinde SAMP-T projesi yürütülüyordu.
Türkiye, Fransa ve İtalya, 2017 yılında Fransız-İtalyan konsorsiyumu EuroSam ile SAMP-T hava savunma sisteminin bir arada üretilmesini de içeren bir çalışma başlatmışlardı. 2018 başında ise 18 aylık bir tanımlama çalışması yapılması sonucu verilmişti.
Ancak 2019 yılı sonuna hakikat Türkiye’nin Suriye’de Barış Pınarı Harekatı’nı başlatması niçiniyle bilhassa Fransa tarafınca süreç aksıya alındı.
Bu husustaki kıymetli gelişme ise 24 Mart’taki NATO Önderler Zirvesi’nde yaşandı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İtalya Başbakanı Mario Draghi ile görüşen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Türkiye-Fransa-İtalya olarak üçlü attığımız adımları bir daha hayata geçirmek için çalışmalarımızı sürdürmeyi karar altına aldık” açıklamasında bulundu.
29 Mart’ta ise Fransa Savunma Bakanlığı’ndan bir heyet bu hususta Ankara’da temaslarda bulundu.
Barış Pınarı Harekatı – TSK – Türk askeri
© Ulusal Savunma Bakanlığı
İsveç, Finlandiya, Norveç ve Hollanda
Türkiye, İsveç’in NATO üyeliği kapsamında yürüttüğü görüşmelerde de uygulanan savunma yaptırımlarının kaldırılmasını talep ediyor. 25 Mayıs’ta İsveç ve Finlandiya heyetleriyle görüşmenin akabinde açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da “Savunma sanayi mamüllerine dönük yaptırımların kaldırılması istikametinde bir olumlu tutumu biz gördük bu görüşmede. Alışılmış bu sevindirici bir gelişme, bu müspet gündeme dahil edebileceğimiz kıymetli bir başlık” dedi.
Öte yandan Finlandiya, Norveç ve Hollanda da Türkiye’nin Suriye’deki operasyonlarını münasebet göstererek Türkiye’ye ambargo sonucu almıştı.
Ambargolara karşı Türkiye: Ücretsiz eser yağdırsalar da istemiyoruz
Türkiye’nin son periyotta gelişen savunma endüstrisi bu alandaki gereksinimlerin ulusal olarak karşılanmasını sağlıyor. SİHA’lardan roket ve füze sistemlerine kadar biroldukca farklı alanda değerli gelişmeler kaydeden Türkiye, ithal eserlere bağlılığı en az düzeye indirmek istiyor.
2022 yılında gerçekleştirilen Antalya Diplomasi Forumu’nda ortalarında Sputnik’in de bulunduğu medya kuruluşlarına konuşan Savunma Sanayii Lideri Prof. Dr. İsmail Demir, Türkiye’nin bu bahse bakışını, “Eskisi üzere ithal eden, bağımlı değiliz. Biz özelikle stratejik eserlerde bağımlılığı sıfıra indirme konusunda kararlıyız. Bu bahiste dünyadaki bütün kapılar açılsa, parasız eser yağdırsalar da istemiyoruz” kelamlarıyla anlatmıştı.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
Türkiye’ye uygulanan ambargolar bilhassa Suriye’nin kuzeyindeki terör amaçlarına gerçekleştirilen operasyonlar ve Türkiye’nin Dağlık Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’a verdiği takviyeden daha sonra arttı.
Aslında Türkiye bu ambargolarla birinci kere karşı karşıya kalmıyor.
Türkiye’nin 1974’te gerçekleştirdiği Kıbrıs Barış Harekâtı’ndan daha sonra ABD, Türkiye’ye askeri gereç ve teçhizat satışını yasaklamıştı.
Türkiye, 5 Şubat 1975’te başlayan ambargoya karşı 13 Şubat 1975’te ‘ Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kuruluşunu ilan etti, 25 Temmuz 1975’te ABD’ye verilen nota ile de 1969’da imzalanan Savunma İşbirliği Mutabakatı yürürlükten kaldırıldı.
Ayrıca Türkiye’deki bütün Amerikan askeri üs ve tesisleri de Türk Silahlı Kuvvetlerinin denetim ve nezareti altına alındı. Bu atılım karşısında ABD’nin ambargosu vakit ortasında kırıldı ve son buldu.
Günümüzde ise bir daha ABD başta olmak üzere biroldukça devlet Türkiye’ye yönelik silah satışına ve savunma sanayi eserleri ihracatına kısıtlamalar getiriyor ya da süreci uzatarak gayri resmi ambargoya maruz bırakıyor.
Milli Muharip Uçak
© TUSAŞ
İngiltere
Ambargolarda geri adım atan devletlerden biri ise İngiltere oldu. Savunma Sanayii Lideri Prof. Dr. İsmail Demir, 20 Mayıs’ta İngiltere’nin Türkiye’ye silah ihracatı üstündeki tüm kısıtlamaları kaldırdığını deklare etti. İngiltere, bu sonucu 2019’da Türkiye’nin Suriye’nin kuzebir daha düzenlediği operasyon daha sonrası almıştı.
Türkiye ile İngiltere’nin savunma sanayi alanında kritik işbirlikleri bulunuyor. İngiliz BAE Systems firması Türkiye’nin ulusal savaş uçağı projesi Ulusal Muharip Uçak’a (MMU) danışmanlık ve teknik takviye sunuyor. Öte yandan İngiliz motor üreticisi Rolls-Royce ve Türk Kale Kümesi da MMU’ya motor üretmek için ortak bir çalışma başlatma sonucu aldı. Çalışma, Rolls-Royce ve Kale içindeki ortak teşebbüs olan TAEC tarafınca üstlenilecek.
Bunun yanı sıra İngiltere de Türkiye’nin Silahlı İnsansız Hava Araçları (SİHA) ile yakından ilgileniyor. İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, bu SİHA’ları “oyun değiştirici” olarak isimlendirmişti.
TSK: Türk savaş pilotu F-35 ile ABD’deki birinci uçuşunu gerçekleştirdi
© AA
Amerika Birleşik Devletleri
Türkiye’ye savunma endüstrisinde en ağır yaptırım uygulayan ülkelerin başında ise ABD geliyor.
ABD, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi tedarik etmesi üzerine 2017 yılında ABD Senatosunda kabul edilen “ABD’nin Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act -CAATSA) yaptırımını Türkiye’ye karşı da uygulamaya koydu. Türkiye’ye karşı yürürlüğe sokulan CAATSA yaptırımları kapsamında; Savunma Sanayii Başkanlığı, SSB Lideri Prof. Dr. İsmail Demir, SSB Lider Yardımcısı Prof. Dr. Faruk Yiğit, SSB Hava Savunma ve Uzay Daire Lideri Serhat Gençoğlu ve SSB Hava Savunma ve Uzay Daire Başkanlığı Küme Müdürü Mustafa Alper Deniz listeye eklendi.
Yaptırımlarla SSB, ABD’den ihracat lisansı alamayacak, ABD’nin ve temaslı olduğu milletlerarası finans kuruluşlarının kredilerinden faydalanamayacak. Yaptırım listesindeki bireylerin var ise ABD’deki mal varlıkları donduruldu ve bu bireylere vize kısıtlamaları getirildi.
Öte yandan ABD, Türkiye’yi üretim ortağı olduğu F-35 savaş uçağı projesinden de çıkardı.
Türkiye, toplam 100 adet geleneksek iniş-kalkış yeteneğine sahip F-35A tedarik etmeyi planladığını deklare etti. Bunlardan 30’unun siparişini de verdi. Türkiye’nin birinci iki F-35 uçağı için 21 Haziran 2018’de ABD’de Türk yetkililerinin de iştirakiyle bir merasim gerçekleştirilmişti. Bu tarihten itibaren Türkiye’nin uçak sayısı 6’ya ulaştı. Hatta Amerika’da Türk pilotların eğitimi de başlamıştı.
Ancak Beyaz Saray, 17 Temmuz 2019’da, Türkiye’nin Rus menşeli S-400 hava savunma sistemlerini teslim alması sebebiyle F-35 Programı’ndan çıkarılacağını deklare etti. Türkiye’nin yatırdığı 1 milyar 400 milyon dolarlık para ise çabucak hemen geri alınamadı.
Türkiye, buna karşılık ABD’den 40 adet Lockheed Martin imali F-16 savaş uçağı ve mevcut uçakları için 80’e yakın modernizasyon kiti satın almak için talepte bulundu. Bu mevzuda ise ABD Kongresi’nin onayı bekleniyor.
Öte yandan ABD’den ithal edilen çeşitli alt sistem ve bileşenler de bulunuyor. ABD bu mamüllerin ihracat müsaade alma süreçlerini de uzatarak projeleri sekteye uğratıyor. Evvelki devirde 3 yahut 6 ayda alınan ihracat müsaadeleri 1 yıla kadar uzuyor.
SİHA Bayraktar TB2
© AA
Kanada
Kanada, Türkiye’ye yönelik birinci ambargosunu, 2019’da Suriye’ye yönelik askeri harekata karşılık olarak başlatmış fakat taraflar içindeki üst seviye görüşmeler kararında Haziran 2020’de bu sonucundan geri adım atmıştı. Lakin Ottawa idaresi, İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’nda Türkiye’nin Azerbaycan’a dayanak vermesi üzerine Türkiye’ye bir daha silah ambargosu uygulamaya başladı. Kanada’nın bu sonucu almasının art planında Türk firması Baykar tarafınca üretilen BAYRAKTAR TB2 SİHA’ların, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafınca Dağlık Karabağ’daki harekâtta etkin olarak kullanılması yer alıyor. Bu SİHA’larda Kanadalı L3Harris Wescam tarafınca üretilen ve istihbarat, gözetleme, keşif (ISR) faaliyetleri için kullanılan WESCAM MX-15 kamera sistemi yer alıyordu.
Öte yandan kontrol, vergi ve danışmanlık hizmetleri sunan KPMG tarafınca yayımlanan raporda, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ’ye (TUSAŞ) ambargo uygulayan Telemus Sistemleri Inc. Şirketinin iflas ettiği belirtildi. Telemus, askeri insansız hava araçlarında kullanılmak üzere epeyce çeşitli elektronik dayanak gereçleri üretiyordu.
Altay Tankı
© TSK
Almanya
Türkiye’nin birinci ulusal tankı Altay ana muharebe tankında birinci vakit içinderda Alman MTU şirketinin ürettiği motor ve RENK şirketinin ürettiği transmisyon kullanılması planlandı. Prototip üretimleri de bu sistemler ile gerçekleştirildi. Lakin seri üretim evresi için gerekli olan güç sistemleri, Alman hükümetinin ambargosuna takıldı. Türkiye’nin Suriye’nin kuzebir daha yaptığı askeri operasyonlar ambargonun ardında yatan niçinlerin başında geliyor. Türkiye, bu bahiste tahlili Güney Kore’den arıyor. Türkiye’nin Altay tankı için Güney Kore ile motor tedariki görüşmelerine dair açıklamada bulunan Savunma Sanayii Lideri Demir, Güney Kore’den motorun geldiğini ve testlerinin sürdüğünü açıklamıştı.
Buna karşın Almanya ile REİS sınıfı denizaltıların üretimi konusunda işbirliği yapılıyor.
SAMP-T
© Fotoğraf : EUROSAM
Fransa-İtalya
Türkiye’nin değerli gereksinimlerinden biri olan uzun menzilli hava savunma sistemi konusunda Fransa ve İtalya iştirakinde SAMP-T projesi yürütülüyordu.
Türkiye, Fransa ve İtalya, 2017 yılında Fransız-İtalyan konsorsiyumu EuroSam ile SAMP-T hava savunma sisteminin bir arada üretilmesini de içeren bir çalışma başlatmışlardı. 2018 başında ise 18 aylık bir tanımlama çalışması yapılması sonucu verilmişti.
Ancak 2019 yılı sonuna hakikat Türkiye’nin Suriye’de Barış Pınarı Harekatı’nı başlatması niçiniyle bilhassa Fransa tarafınca süreç aksıya alındı.
Bu husustaki kıymetli gelişme ise 24 Mart’taki NATO Önderler Zirvesi’nde yaşandı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İtalya Başbakanı Mario Draghi ile görüşen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Türkiye-Fransa-İtalya olarak üçlü attığımız adımları bir daha hayata geçirmek için çalışmalarımızı sürdürmeyi karar altına aldık” açıklamasında bulundu.
29 Mart’ta ise Fransa Savunma Bakanlığı’ndan bir heyet bu hususta Ankara’da temaslarda bulundu.
Barış Pınarı Harekatı – TSK – Türk askeri
© Ulusal Savunma Bakanlığı
İsveç, Finlandiya, Norveç ve Hollanda
Türkiye, İsveç’in NATO üyeliği kapsamında yürüttüğü görüşmelerde de uygulanan savunma yaptırımlarının kaldırılmasını talep ediyor. 25 Mayıs’ta İsveç ve Finlandiya heyetleriyle görüşmenin akabinde açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da “Savunma sanayi mamüllerine dönük yaptırımların kaldırılması istikametinde bir olumlu tutumu biz gördük bu görüşmede. Alışılmış bu sevindirici bir gelişme, bu müspet gündeme dahil edebileceğimiz kıymetli bir başlık” dedi.
Öte yandan Finlandiya, Norveç ve Hollanda da Türkiye’nin Suriye’deki operasyonlarını münasebet göstererek Türkiye’ye ambargo sonucu almıştı.
Ambargolara karşı Türkiye: Ücretsiz eser yağdırsalar da istemiyoruz
Türkiye’nin son periyotta gelişen savunma endüstrisi bu alandaki gereksinimlerin ulusal olarak karşılanmasını sağlıyor. SİHA’lardan roket ve füze sistemlerine kadar biroldukca farklı alanda değerli gelişmeler kaydeden Türkiye, ithal eserlere bağlılığı en az düzeye indirmek istiyor.
2022 yılında gerçekleştirilen Antalya Diplomasi Forumu’nda ortalarında Sputnik’in de bulunduğu medya kuruluşlarına konuşan Savunma Sanayii Lideri Prof. Dr. İsmail Demir, Türkiye’nin bu bahse bakışını, “Eskisi üzere ithal eden, bağımlı değiliz. Biz özelikle stratejik eserlerde bağımlılığı sıfıra indirme konusunda kararlıyız. Bu bahiste dünyadaki bütün kapılar açılsa, parasız eser yağdırsalar da istemiyoruz” kelamlarıyla anlatmıştı.
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.